Da la Lessinia Centrale (VR)

El tempo de i peri trentossi

Eco qua quatro peri trentossi: roba da siori!

Coalche tempo fà, son ’ndà a catar ’l me amigo Giani: ghéa ’na ója mata de magnar ’na spansà de fighi. Giani, ’l ga i campi, l’è ’n brao contadin, sia lu che so fiói: Michele e Francesco, anca lori i è du boni contadini che i ghe vol ben a la tera, a la nostra bela tera de la Valpantena. Magnando fighi e tirando zo fighi par far la marmelata (de fighi,) lu l’éra lì arente che ’l trapelàa, emo anca parlà de i peri trentossi. El pero trentosso, ciamà anca pero duro, fin ai ani Sessanta, da le nostre parte, Bassa Valpantena e ’pena su par i montesèi, l’éra ’n véro re. La so vecia fameja del Giani, i de faséa su i sentoesincoanta quintài ogni ano e i le vendéa a marcanti che i rivàa da distante. El pero trentosso, l’éra ’n fruto pregià, i le vendéa su le piasse de Verona, Piassa Erbe ’n testa e le piassarote le vendéa anca le "smèdole", i mèsi peri netè dal marso, a metà presso, ma anca le smèdole le ’ndàa vendùe; coesto par dir coanto l’éra ’n fruto pregià. El se prestàa ’l pero trentosso come "dolce" dopo i pasti... roba da siori. Ma l’éra sercà anca par cargarlo su le nave che faséa giri longhi, el duràa san par tanto tempo e cossì i marinai i gavéa fruti freschi.
I contadini, coéi che i le coltivàa, i le magnàa con la polenta, ma pi de tuto i le magnàa a colassion. Chì, da le me parte, ogni fameja la ghéa la so riceta speciale: come anca a casa mia, a la sera, coando se smorsàa ’l fogo sul fogolar, soto la sendre calda, se ghe metea ’na téja de fero, coerta con brase e séndre, e rento se ghe metéa i peri e a la matina se i catàa coti nel so poceto, poceto che l’éra bon come ’l rosolio. I éra ’ncora tiepidi, se i tajàa a fete e se i consàa con ’n pél de ojo, coatro gosse de asedo, ’n pìssego de sal fina e se i magnàa con la polenta brustolà, ’na feta de salado e te ’l digo mi, che ’na colassion cossì, l’è roba... da siori.
Altri, i ghe tajàa zo ’nsieme anca la séola, e con pi gente, de ’na serta età, te ghe domandi, tuti i ga la so riceta, e ognun te dise che la sua l’éra la pi gustosa. A casa mia, me mama, la i è metéa soto la sendre, ’n te ’na tejeta e la tejeta la le coerséa con la forma ghe la ghéa par far le fogasse, dopo la coerséa tuto con séndre calda e brase, e a la matina se i catàa tiepidi con el poceto rosa ne la tejeta. E l’éra festa, par noantri buteleti ’erghe ’na cuciarà de poceto. Me fradel Cesare, l’éra el pi goloso de peri col so poceto e l’à sempre fato la colassion con i peri trentossi fin che l’è stà bon de catarli.

Me bupà el m’à ’nsegnà a bruscar i perari trentossi, coando mi éra ’n butel...

I peri trentossi se i coltivàa chì da le nostre parte fin ai primi ani Sessanta, dopo, è nà tuto ne la malora. El perar trentosso, l’éra ’na pianta delicata, bisognàa bruscarla ogni ano e se dovéa bruscarla solo coando la se preparàa a fiorir. Le geme le se fa grosse e a bruscar perari trentossi, l’éra e l’è ’n’arte; tuti no’ i éra boni de far ’sto laoro. Me bupà l’éra ’n artista de i perari trentossi e de ’sta arte, me bupà el m’à ’nsegnà tuti i segreti, e mi da butel ò bruscà perari tentossi, no’ tanti, ma l’arte l’ò ’mparà. I brai bruscaóri, se i vedéa da i perari che no’ i se spacàa peri grossi, parché... se ’na rameta, che iè fine ’ste ramete, la ga sincoe geme grosse, se ghe ne lassa do geme e tré se le taja ’ia. Ma, bisogna anca goardar la rama mare, e la pianta; ’ste ramete se i è là par aria o se i è interne e ’ia dal vento, parché coele che ghè al vento, basta ’na gema. ’Nsoma... l’è ’n laoro de conossensa e de pràtica. Dopo, i bruscàa solo coando le geme i éra grosse e ’l tempo de le geme grosse, el dura, par ’l perar trentosso l’è de ’na quindesina de dì. Se dovéa far tuto sul scajón e no’ érghe paura e la stessa cosa l’éra a tirarli zo, ’sti peri. Se doparàa, par ’l camisoto, ’na camisa, sensa màneghe e verta davanti, con ’n spago ligà ’n vita ’n modo da far ’n saco atorno a tuta la vita de l’omo che tira zo e coando te te sentéi la vita tuta piena de peri, te ’ndài a ’mpienir i sésti. Sempre uno a la òlta, zo da perar, uno a la òlta, dal camisoto a ’l sésto, uno a la òlta dal sésto al granar ne la paja, al stróo e spetar che i vègna giali, parché i ven giali a pian a pian, nel giro de tri-coatro mesi e lori i le sa ’l parché uno el dènta gialo dopo ’n mése e uno dopo coatro mési!
I peri trentossi, da magnar crùi, te magni solo coéi giali e moli, i duri e verdi, te i magni solo coti. L’è ’n pero cossì! Coando ne la me contrà, Lumiago, se tiràa zo i peri trentossi, se i portàa a casa ne i sésti e con la dherla a spale parché no’ i se còssa! Se i metéa fóra de la porta de casa, e lì se faséa i comenti. Se i peri i éra bei assè, i veci i faséa ’l comento, che solo coalche ano fà, mi l’ò capìo. I diséa: "’Sti peri i mèrita la tòla de l’Imperator Checo Beèpo."
Coesto l’éra el massimo par i peri trentossi... Solo coalche ano fà, ò capìo el significato de coele parole, che da buteleto le me naséa rento da ’na recia e fóra da nantra. ’Na òlta, ’sti peri, i pi bei, i era esportè ’n Austria e i fenéa su la tòla de l’Imperator Francesco Giuseppe, Checo Bepo, par i so suditi de la Valpantena o Lessinia Centrale. Svelà el mistero, i peri i me piase ancora de pi.
Ne la storia del comune de Gressana, sensa voler èssere ’n storico con date precise, ma da calche parte ò isto scrito, che: "Grezzana manda i suoi pregiati peri duri (peri trentossi) in Austria e non solo in Austria." Adesso chì a Gressana ghè ’ncora coalche perar trentosso. A coéi che ga ’sti perari, ghe racomando, sensa ofesa, che i é brusca come se deve, parché, se no’ se i brusca ben, i perari i se carga de peri e con i temporài de l’istà i se spaca e i fa la fine de coéi tantìssimi che ghéra coando mi éra ’n bociassa e con l’arivo del benèssere, nissuni i le bruscàa e i è morti coasi tuti.

[torna sopra]